- MUTFAK ENFLASYONU AYLIK %12,38, SON ON İKİ AYLIK %70,44, YILLIK ORTALAMA %107,54 ORANINDA ARTTI.
- DÖRT KİŞİLİK AİLENİN AYLIK GIDA HARCAMASI TUTARI (AÇLIK SINIRI) 11.658 TL
- GIDA İLE BİRLİKTE DİĞER TÜM TEMEL HARCAMALARI İÇİN HANESİNE GİRMESİ GEREKEN TOPLAM GELİR TUTARI (YOKSULLUK SINIRI) İSE 37.974 TL
- BEKÂR BİR ÇALIŞANIN AYLIK YAŞAMA MALİYETİ 15.123 TL‘YE ULAŞTI.
Bu ay yüksek oranda artan gıda fiyatları nedeniyle alım gücünde şiddetli bir kayıp yaşandığı görüldü. Türk Lirasının, yabancı para birimleri karşısında değer kaybetmesinin yanı sıra ÖTV düzenlemesinin de etkisiyle artan akaryakıt fiyatları, mesken ve dükkân kiraları, alım gücü kaybının temel nedenlerini oluşturdu.
Türkiye, her türlü maliyet artışının fiyat geçişkenliğinin çok yüksek olduğu bu dönemde, enflasyonun ve kur politikasının yarattığı sürdürülmesi çok zor fiyatlama davranışının mutlaka tersine çevrilmesi gereken bir süreçtedir.
| Çizelge 1: Dört Kişilik Ailenin Açlık ve Yoksulluk Sınırı (TL/Ay)* | ||||
| Temmuz 2022 | Aralık2022 | Haziran2023 | Temmuz 2023 | |
| Yetişkin Erkek Gıda Harcaması | 2.062,63 | 2.451,55 | 3.111,88 | 3.493,55 |
| Yetişkin Kadın Gıda Harcaması | 1.645,21 | 1.951,20 | 2.528,37 | 2.857,54 |
| 15–19 Yaş Grubu Çocuk Gıda Harcaması | 2.032,63 | 2.421,55 | 3.074,38 | 3.444,80 |
| 4–6 Yaş Grubu Çocuk Gıda Harcaması | 1.099,17 | 1.306,27 | 1.658,55 | 1.862,15 |
| Açlık Sınırı (4 Kişilik Ailenin Gıda Harcaması) | 6.839,64 | 8.130,57 | 10.373,28 | 11.658,05 |
| Yoksulluk Sınırı (4 Kişilik Ailenin Toplam Harcaması) | 22.278,95 | 26.483,94 | 33.788,80 | 37.974,11 |
* Harcama tutarları, yuvarlama nedeniyle, toplamda farklı olabilmektedir.
TÜRK-İŞ Araştırmasının 2023 Temmuz ayı sonucuna göre;
- Ankara’da yaşayan dört kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı (açlık sınırı) 11.658,10 TL’ye,
- Gıda harcaması ile giyim, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlariçin yapılması zorunlu diğer aylık harcamalarının toplam tutarı ise (yoksulluk sınırı) 37.974,10 TL’ye,
- Bekâr bir çalışanın ‘yaşama maliyeti’ de aylık 15.123,60 TL’ye yükseldi.
| Çizelge 2: Gıda Harcamasındaki Değişim % | ||||
| Tem’21 | Tem’22 | Aralık’22 | Tem’23 | |
| Bir Önceki Aya Göre Değişim Oranı | 1,79 | 7,01 | 4,41 | 12,38 |
| Bir Önceki Yılın Aralık Ayına Göre Değişim Oranı | – | 66,90 | 98,41 | 43,38 |
| Son On İki Ay İtibariyle Değişim Oranı | – | 128,44 | 98,41 | 70,44 |
| On İki Aylık Ortalamalarla Değişim Oranı | – | – | 106,28 | 107,54 |
TÜRK-İŞ’in verilerine göre “mutfak enflasyonu”ndaki değişim Temmuz 2023’te şu şekildedir:
- Ankara’da yaşayan dört kişilik bir ailenin “gıda için” yapması gereken asgari harcama tutarındaki artış bir önceki aya göre % 12,38 oranında gerçekleşti.
- Yedi aylık değişim oranı ise % 43,38 olarak tespit edildi.
- Son on iki ay itibariyle değişim oranı % 70,44 oldu.
- On iki aylık ortalamalara göre değişim oranı ise % 107,54 olarak hesaplandı.
TÜRK-İŞ hesaplamasında temel alınan ve doğrudan piyasadan derlenen fiyatlara göre, gıda ürünlerinde Temmuz 2023 itibariyle gözlemlenen değişim harcama gruplarına göre şu şekilde oldu:
● Süt, yoğurt, peynir grubunda;
Süt ve yoğurt fiyatı değişmezken peynir fiyatı ortalama %4 zamlandı.
● Et, tavuk, balık, yumurta, kuru baklagiller, yağlı tohum ürünlerinin bulunduğu grupta;
Et ve Süt Kurumu (ESK), Ankara Gıda ve İhtiyaç Maddeleri Perakendeciler Derneği bünyesinde faaliyet gösteren marketlerin bir kısmına, Nisan sonu itibariyle ithal edilmiş olan karkas etleri düşük fiyattan vermesi sayesinde dana kıyma 190 TL, kuşbaşı 210 TL’den satılmaya başlanmıştı. Bu ay tekrar zam gelerek 269 TL ve 289 TL’den satıldı. Bunun yanında ulusal zincir marketler ve Ankara’nın dernek üyesi olmayan ve olup da yerli et satmaya devam eden yerel marketlerinden pek çoğunda dana kıyma ortalama 315, kuşbaşı ortalama 340 TL’den reyonlardaki yerini aldı. Bir ayda dana eti ortalama %6, tavuk %13, balık %12, yumurta %9, kuru fasulye %7, yeşil mercimek %8 oranında zamlandı. Kuzu ve nohut ortalama fiyatları değişmezken yağlı tohumlar (kuruyemiş) %2 fiyat düşüşü yaşadı. Yumurtanın tanesine bir ayda 25 kuruş zam gelerek 3,25 TL oldu.
● Ekmek ve tahıllar grubunda;
Bir ay içinde pirinç %8, irmik %6, makarna ve un hafif seviyede fiyat artışı yaşadı. Ankara’da 200 gramlık beyaz ekmek %30 zamlanarak 6,5 TL oldu. Bu zamla 4 kişilik ailenin aylık sadece ekmek masrafı 525 TL’den 682,5 TL’ye yükseldi. Yani diğer bir ifadeyle bundan sonra her ay 157,50 lira sadece ekmek fiyatındaki artıştan dolayı aile bütçesine yansıyacak.
● Taze sebze-meyve grubunda;
Semt pazarlarında hem yeşil soğan, maydanoz gibi salata yeşilliklerinin hem de ıspanak, pazı gibi yeşil yapraklı sebzelerin fiyatları yükseldi. Patates ve kuru soğan 20’şer TL den satılmaya başladı. Kabak ve patlıcan fiyatları sabit kaldı, kıvırcık fiyatları geriledi, bunların dışında tezgâhlardaki tüm sebzelerin fiyatı yükseldi. 15 TL ile tezgâhlarda en uygun fiyatlı meyve olan elma fiyatı değişmezken kalan tüm meyve fiyatları arttı. Bu ayın zam şampiyonu %135 ile kavun oldu. Ortalama sebze (ana yemekleri tamamlayan maydanoz, kıvırcık vb. salata yeşillikleri dâhil değil) kg fiyatı 27,29 TL, ortalama meyve kg fiyatı 35,20 TL oldu. Hesaplamada 24’ü sebze ve 10’u meyve olmak üzere toplam 34 üründeki fiyat değişimi dikkate alındı. Ortalama meyve-sebze kg fiyatı 24,18 TL olarak tespit edildi (ana yemekleri tamamlayan maydanoz, kıvırcık gibi salata yeşillikleri bu hesaplamada “Ortalama Meyve-Sebze Fiyatı”na dâhil edilmektedir).
● Temel yağ ürünlerinin bulunduğu grupta;
Son bir ayda zeytinyağı %30, margarin %20, ayçiçek yağı sınırlı düzeyde zamlandı. Tereyağı fiyatı sabit kaldı.
● Son grup içinde yer alan gıda maddelerinden;
Çay %10, siyah zeytin %12, salça %8, şeker %4, bal ile pekmez sınırlı seviyede fiyat artışı yaşadı. Yeşil zeytin, ıhlamur, reçel ve baharat fiyatları değişmezken tuz fiyatı %22 ile fiyatı en çok düşen ürün oldu.
